WANDELEN

In Nederland kennen wij het woord ‘wandelsport’. Volgens de Franse filosoof Frédéric Gros is dat woord echter een innerlijk tegenstrijdig woord. Wandelen is geen sport. Dit schrijft hij meteen in het eerste hoofdstuk van zijn boek. ‘Wandelen is geen sport’ is zelfs de titel van het eerste hoofdstuk. Sport heeft te maken met records, met rivaliteit, met scores, met prestaties, met competitie. Wandelen daarentegen is kinderspel. Jij zet jouw ene voet voor jouw andere voet.

Dit boek van de hoogleraar filosofie heeft een geschiedenis. De oorspronkelijke Franse verschijning van ‘Marcher, une philosophie‘ verscheen in 2009. De Nederlandse vertaling verscheen in 2013, zes jaar later verscheen de tiende Nederlandse druk. Ik heb de indruk dat deze tiende druk nog weer eens op de markt is verschenen. We leven immers in tijden van wandelen en een boek over wandelen komt altijd op tijd.
Na het korte hoofdstuk over ‘sport en wandelen’ gaat Gros de diepte in door wandelen te koppelen aan ‘vrijheid’. Vrijheid in de zin van even offline te zijn. Vrijheid om te breken met alles, om dat alles aan je laars te lappen (met een verwijzing naar Jack Kerouac). De ultieme vrijheid (die minder vaak voorkomt) is de vrijheid om van alles afstand te doen (hier een verwijzing naar hindoeïstische filosofie). Die derde vorm van vrijheid komt vaak in de vorm van een flits tijdens langere tochten waar je nauwelijks bewust bent van verleden en toekomst en van tijd. Het onderscheid tussen de tweede vorm van vrijheid en de derde werd mij echter niet goed duidelijk.
Het is onvermijdelijk om in een filosofische kijk op wandelen niet terug te vallen op anderen die deze invalshoek hadden of die een combinatie van filosoof/schrijver/dichter/wandelaar (maak uw eigen combinatie) hadden. Zo komen wij meer te weten over de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche (die zonder wandelen niet kon denken), de Franse schrijver Rimbaud (die altijd maar op de loop was, tot in het zuiden van Ethiopië toe), de filosoof Rousseau (die wandelend dacht en filosofeerde over de natuurlijke mens in de oorspronkelijke wildernis, waar het kwaad niet in wortelde [maar waar vandaan komt het kwaad dan wel?]), de Amerikaan Thoreau (met zijn afgelegen Walden), Gérard De Nerval (zwierf rond met een melancholieke stemming in zijn lijf), het beroemde vaste rondje om de klok op gelijk te zetten van de grote filosoof Immanuel Kant, die nooit buiten Koningsbergen (nu Kaliningrad in Rusland) kwam. Bij Mahatma Ghandi stond wandelen in dienst van zijn politiek plannen, met zijn beroemde Zoutmars (1930) van 390 kilometer als verzet tegen de Britse overheid. Dit zijn nog niet alle namen die voorbij komen in dit boek, de Britse dichter Wordsworth zou ook te noemen zijn.

Gros maakt tot mijn vreugde korte metten met de bekende uitspraak “Mijn hoofd leeg wandelen”. Het is mij nooit gelukt om met een leeg hoofd huiswaarts te keren. Niemand riep onderweg: ‘Hallo, leeghoofd’. Ik ga op pad met een vol hoofd en ik kom terug met een vol hoofd. De inhoud van mijn volle hoofd is wel veranderd. Ik heb nieuwe indrukken opgedaan. Ik heb nieuwe omgevingen gezien. Ik heb andere mensen ontmoet. Ik heb in een andere bus gezeten. Er kwam een dichtregel in mijn hoofd en zo verder en zo voorts.
Met hoevelen ga je op pad? Voor Gros is 4 het maximum voor een goede wandeling. Trouwens volgens hem ga je nooit alleen op pad, door het zelfgesprek dat je voert ben je altijd met z’n tweeën. Hij schrijft over de motieven van de pelgrims, die als vreemdelingen op pad gingen: 1. een pelgrimage om jouw devotie/toewijding aan God te vergroten, 2. als een boetedoening voor jouw zonden, 3. op verzoek van een ander om ergens gebeden te doen, 4. om God te danken voor bijvoorbeeld een genezing. Gros reist door de tijd en over de aarde om allerlei vormen van wandelen en pelgrimages op het spoor te komen met de daarachter liggende motieven.

Wat ik een beetje mis in dit boek is de impact van moderne communicatiemiddelen bij het wandelen. Lukt het ons nog om even helemaal weg te zijn, met een mobieltje in de broekzak, met GPS in de hand? Verder heeft Gros een mooi compact boek geschreven over wandelen.

Frédéric Gros
Wandelen
Een filosofische gids
De Bezige Bij 2019
ISBN 9789023477341

Dit boek heb ik ontvangen van de uitgeverij voor een recensie op mijn wandelwebsite.