WANDELEN

Wanneer je, zoals ik, regelmatig een boek over wandelen leest, dan kom je vroeg of laat de naam van de Amerikaan Henry David Thoreau (1817-1862) tegen. Hij was een landmeter in Concord, dat ligt in de staat Massachusetts (VS). Naast het meten van het land, mat hij ook zijn verstandhouding met zijn natuurlijke omgeving en schreef daarover ijverig in zijn dagboeken en in zijn publicaties. Grote bekendheid verkreeg Thoreau met zijn “Walden or Life in the Woods” (1854). De Nederlander Frederik van Eeden probeerde in Nederland in het spoor van Thoreau en Walden te gaan, met zijn kleine Kolonie Walden in de buurt van Bussum. Deze kolonie hield het hoofd boven water van 1898 tot 1907. Daarna bleef Frederik er alleen wonen en schrijven.
Nu wil het geval dat ik nog nooit iets van Thoreau zelf had gelezen. Historische Uitgeverij Groningen voorzag mijn omissie en stuurde mij dit boek, dat niet alleen een vertaling (door Edzard Krol) van ‘Walking‘ (1862) bevat, maar ook een kraakheldere inleiding getiteld ‘Gedroomde wildernis‘ van de hand van Norbert Peeters, botanisch filosoof, en een lofzangerige uitgeleide Mijmeren van de hand van Jelle Reumer, paleontoloog en columnist. Aan de twee binnenzijden van het omslag staat de Voorrede van Frederik van Eeden bij de eerste Nederlandse vertaling van ‘Walden‘ (1902). Om af te sluiten geeft de uitgever een historisch overzicht van de tekstgeschiedenis van het gebodene.

De tekst van ‘Walking‘ komt voort uit de vele dagboekaantekeningen die Thoreau maakte. Thoreau begint zijn tekst die hij eerst als een gesproken tekst voordroeg, met de woorden: “Ik wil een pleidooi houden voor de Natuur, voor wildheid en absolute vrijheid, en deze plaatsen tegenover burgerlijke vijheid en beschaving. De plaats van de mens in dit geheel is dat de mens één is met de Natuur.” Eerst gaat hij in op het belang van wandelen, oftewel kuieren of ‘sauntering’. Hij zelf wilde minstens vier uur per dag in de natuur wandelen. Hoewel hij vele kanten uitwandelde vanuit Concord, merkte hij toch dat zijn natuurlijke neiging lag in zuidwestelijke richting. Hij vermoedde hier een subtiel magnetisme in de natuur, die ons in de richting van het westen stuwt. Hij verbond dit aan de wereldwijde trek van mensen van het oosten (het verleden) naar het westen (de toekomst). De mensen van de Oude Wereld (Europa) zijn gemaakt voor het Westen (de huidige Verenigde Staten en Canada). Hier zit een element van vooruitgangsgeloof in, het westen is nu nog het wilde en hij als landmeter werkt er aan mee om dat wilde in rechte banen van de landmeter te brengen. De beschaving rukte, mede dankzij Thoreau op naar het westen. Hij hield een pleidooi voor Natuur en wildheid en absolute vrijheid en tegenover burgerlijke vrijheid en beschaving, maar in zijn dagelijkse leven maakte hij deel uit van de beschaving, werkte er aan mee en leefde van de burgerlijke vrijheid. Thoreau schreef natuur met een N. De Natuur was als een moeder voor hem, een heiligdom, de hunkering naar de Natuur ontsnapte zelfs aan de beelden van de poëzie. En toch, de Natuur trekt maar weinigen aan.
Als beginneling, niet zo zeer met wandelen, maar met het lezen van Thoreau, dacht ik na over de moeite om vanuit de beschaving en daar actief in werken (landmeten is land, wildheid veroveren) en zijn lofzang op zijn kuieren in de wildernis die er nog in het westen is. Zit er een flinke dosis contradictie in Thoreau en zijn ‘Wandelen‘? Nu zal een mens niet snel ontsnappen aan contradicties. Ons leven is complex, zowel in de beschaving als in de wildheid. Een contradictie meen ik ook te bespeuren bij de inleider en de uitleider van ‘Wandelen’. Norbert Peeters schrijft op pagina 10: “Welnu, Thoreau wandelt omwille van het wandelen.”. Jelle Reumer schrijft op pagina 91: “Sterker, hij (Thoreau, WdW) vindt wandelen om het wandelen, als louter lichamelijke bezigheid, een nogal zinloze exercitie.” Het gesprek over de betekenis van wandelen, zowel bij Thoreau als bij de inleider en uitleider en bij ons is nog niet afgelopen. Thoreau geeft ons in ieder geval stof tot nadenken, al dan niet tijdens onze wandelingen.

Henry David Thoreau
Wandelen
Op zoek naar de verloren natuur
Historische Uitgeverij Groningen 2018
ISBN 9789065540997

Dit boek heb ik ontvangen van de uitgeverij voor een recensie op mijn website.