AWATERS SPOOR

Utrecht is een stad om in te wandelen.
Langs grachten.
Over oude bruggen.
Langs oude kerken.
Door parken.
Langs wat er niet meer is.
Door de eeuwen.
Langs hoge ramen.

Niels Bokhove (filosofie- en literatuurhistoricus) neemt ons mee op een wandeling door het Utrecht van weleer. Zijn uitgangspunt is het gedicht Awater van de dichter Martinus Nijhoff, die tussen 1933 en 1941 in de Domstad woonde (met korte uitstapjes naar Zeist, Ede en Arnhem). Het gedicht Awater werd voor het eerst gepubliceerd in november 1934 in de bundel ‘Nieuwe gedichten’, Nijhoff woonde toen net een jaar in Utrecht. Deze bundel werd opgedragen aan zijn moeder en zijn broer Pim, die beiden reeds waren overleden.

Voordat Bokhove ons mee neemt op zijn wandeling in het spoor van Awater schetst hij kort en bondig het leven van Martinus Nijhoff (Pom) en zijn Utrechtse vriendin Josine Lucie van Dam van Isselt (Jootje). Zij was docente klassieke talen aan het Stedelijk Gymnasium te Utrecht. Met betrekking tot hun relatie deed Bokhove een bijzondere vondst, die hij in dit boek uit de doeken doet.

Aan de wandel met Awater, de persoon die door het oude Utrecht wandelt. Bokhove noemt de plekken waar we langs lopen ‘staties’, plekken die zijn verdwenen (zoals het indrukwekkende gebouw ‘de “Utrecht”‘ dat op het Smakkelaarsveld stond) en plekken waarvan de geschiedenis bijna is verdwenen. Bokhove heeft er voor gekozen om niet het gedicht regel voor regel en herkenbare plek na herkenbare plek te volgen, dit zou een kriskras-route opleveren. Nu lopen wij ongeveer 7 kilometer door het oude centrum, met de start bij het Centraal Station. We komen onderweg met dit boek in de hand niet alleen in het spoor van Awater, maar ook komen we op het spoor van de connecties van Pom en Jootje in hun Utrechtse jaren. In die tijd hadden zij beiden intensief contact met andere kunstenaars, waaronder de schilder Pyke Koch.

In de tweede wandeling die Niels Bokhove heeft uitgezet neemt hij ons mee naar Utrecht-Oost. Deze route is ongeveer 4 kilometer lang. Beide routes kunnen gemakkelijk worden gecombineerd, mede door de aanwijzingen van Bokhove zelf. In deze tweede wandeling is er aandacht voor een aantal adressen die voor Pom en Jootje van belang zijn geweest. We komen langs de vestiging van boekhandel Broese, die van 1929-1974 aan de Nachtegaalstraat was gevestigd. Nijhoff gaf in deze winkel meerdere lezingen.

Wat betreft beide wandelingen nog dit. Beide wandelingen hebben een duidelijk begin, maar zij eindigen niet bij hun startpunt, maar het lijkt mij niet zo’n grote klus om zelf de weg terug te vinden.

Verder gaat Bokhove in op het ontstaan van Awater, in het eerste Utrechtse jaar van Nijhoff, en doet hij verslag van een mooie zoektocht naar de naam Awater, schuilt daar iemand achter? Verder is er een verantwoording van de bronnen en de literatuur. De eerste uitgave van dit boek werd in 2010 bezorgd door Uitgeverij Bas Lubberhuizen, hier was de gids deel 18 in de serie Literaire Wandelingen.

De literaire Salon Saffier heeft er goed aan gedaan om deze literaire omzwervingen van Nijhoff een tweede leven te gunnen. Niels Bokhove heeft een prachtig boek over een belangrijk dichter geschreven. Ik heb de Verzamelde Gedichten van Martinus Nijhoff van de plank gehaald en ga lezen. Niet alleen Awater, maar ook zijn eerste bundel; ‘De Wandelaar’ (1916).

Niels Bokhove
Awaters spoor.
Literaire omzwervingen door het Utrecht van Martinus Nijhoff
Uitgeverij Salon Saffier 2021 (tweede, herziene druk)
ISBN 9789082387056

Dit boek heb ik van de uitgever ontvangen voor een recensie op mijn wandelwebsite.