TUSSENSTATIONS

Rory Stewart is van allerhande markten thuis.
Hij is Schot.
Hij is diplomaat geweest.
Hij is schrijver.
Hij is lid van het Britse Lagerhuis geweest.
Hij is minister onder May en Cameron geweest.
Hij is docent aan Yale University.

Maar zou het kunnen zijn dat hij vooral wandelaar is?
Vergeet even klompenpaden, trage tochten, netwerkwandelingen en langeafstandwandelingen in ons polderland.
Vergeet even een genoeglijke tijd met af en toe een terras met drinken en een punt appeltaart.
Vergeet even een warme douche na een wandeling zonder hindernissen.
Vergeet even een goede aansluiting op het Openbaar Vervoer om jou naar een prettig overnachtingsadres te brengen.

In dit meeslepende boek neemt Stewart mij mee naar het begin van het jaar 2002. In januari is hij aangekomen in de oude handelsstad Herat in Afghanistan. Het is zijn bedoeling om van hier te wandelen naar de hoofdstad Kabul. Zijn plan is om een rechte lijn te volgen over het hooggebergte in de tijd van hevige sneeuwval. Een gemakkelijke route is er ook, die gaat via het zuidelijker gelegen Kandahar, maar daar is de Taliban nog actief, hoewel er sinds een paar weken een nieuw gezag is dat zetelt in Kabul en andere plaatsen. Stewart is er niet de man naar om de gemakkelijke weg te kiezen.

Nu zou ik kunnen schrijven dat Stewart al een aardige aanloop had gemaakt, dus dan is het laatste zetje van zijn reis niet meer zo spannnend. De tocht van Herat naar Kabul staat namelijk niet op zichzelf. Stewart heeft er dan al 16 maanden wandelen op zitten, elke dag zo’n 40 kilometer door Iran, Pakistan, India en Nepal. Afghanistan is het ontbrekende stukje in de wandelende parelketting.
Stewart geeft er de voorkeur aan om alleen te wandelen, vergezeld slechts van zijn rugzak en de lokale traditionele kleding die hij aan heeft. Een belangrijk onderdeel van zijn bagage is de kennis van het Dari, de lokale Afghaanse variant van het Farsi, dat met name in Iran wordt gesproken. Door zijn talenkennis kan hij goed in contact komen met de mensen die hij onderweg tegenkomt. Aan het begin van zijn wandeling worden hem eerst twee, later drie, beveiligers opgedrongen door de gouverneur van Herat, die hem ook aanbevelingsbrieven meegeeft. Later zijn het plaatselijke heersers die het niet goed vinden dat Stewart alleen door gebieden trekt en zij sturen vaak een familielid mee om de Schot te vergezellen. Al vroeg tijdens zijn voettocht krijgt hij een hond aangeboden, die hij meeneemt en de naam Babur (= tijger) geeft. De hond is bij tijden zeer onwillig om verder te reizen, deze hond is trouwens ook niet zo geliefd door al die mensen onderweg die van mening zijn dat een hond onrein is.
Dat de ‘hond zonder naam’ de naam Babur krijgt is niet zo vreemd. Babur (zie afbeelding boven) is ook de naam van de eerste keizer van het Indiase Mughalrijk en de beste man reisde van Herat naar Kabul over de door Stewart gewenste route. Keizer Babur (geboren in 1480, andere bronnen spreken over 1483) deed dat niet alleen, maar hij had een flink reisgezelschap bij zich. Tijdens de reis had Babur de tijd om een verslag te schrijven. Tijdens zijn eigen reis en verslag laat Stewart ons meerdere malen meelezen en meereizen met die oude keizer.
Stewart wil alleen wandelen, maar een dergelijke tocht is niet alleen af te leggen, want hij krijgt overnachtingsplekken aangeboden, schaars voedsel aangeboden, een warm vuur, gesprekken over toen en nu, aanbevelingsbrieven neemt hij mee van het ene dorp naar het andere dorp. Hij zeult zijn bagage en zijn hond mee door diepe sneeuw en door ijzige kou. Hij ontmoet mensen die schatgraven op verwoeste plekken met een eeuwenoude cultuur. Kostbaarheden worden voor een habbekrats verkocht aan smokkelaars die deze kostbaarheden naar verre buitenlanden brengen voor een goede verkoop. Hij volgt het dal van de rivier de Harirud.
Vanaf Sangizart komt hij in het gebied van de Hazara, een geïslamiseerde bevolkingsgroep waar vrouwen volop mee doen, ook in gesprekken met Stewart. Hij is hier in het hooggebergte en loopt dagenlang door hoge sneeuw en bij temperaturen van min 20 Celsius. En telkens moet hij de hond weer aansporen om door te blijven lopen. Onderweg komt hij veel verwoeste huizen en dorpen tegen, verlaten akkers en in dit alles veel gastvrijheid. In Yakawlang is 75% van de bevolking op de vlucht geslagen. Daar ontmoet hij mensen van Artsen zonder Grenzen (AzG), op een andere plek waar hij eerder langs was gekomen trof hij een klein contingent Britse militairen. Ergens tussen Yakwalang en Baminan slaapt hij in een pension waar hij de eerste betalende gast in 12 jaar is. Shaidan is een spookstad geworden, terwijl daar een zestal jaren eerder 2.000 gezinnen woonden. In Bamian bezoekt hij de plek waar eeuwenlang twee reusachtige boeddhabeelden stonden, opgeblazen om het land te zuiveren van onreinheden. In dezelfde plaats is hij toeschouwer bij een buzkashi-wedstrijd, een soort polo met een dode geit (ik verwacht niet dat deze sport een kans maakt om op de Olympische Spelen te komen). Van Hazara-gebied komt hij in Pashtu-gebied. Tijdens zijn wandelingen mijmert hij over de reis van keizer Babur, over vrienden van hem die werken aan de opbouw van Afghanistan en over een paar jaar weer ergens anders werken, nadat zij voor vertrek naar Afghanistan al ergens anders werkten, ook voor opbouw van een land of streek. Te kort om te leren van taal en cultuur en mensen.
Dan komt hij in Kabul, zwerft door de stad en realiseert zich dat de wereld een geschenk is speciaal voor hem, maar ook voor ieder mens. Hond Babur was al vooruitgereisd vanwege zijn zwakke gezondheid met een auto van AzG. Hond verblijft nu, met mensen, in het huis dat ooit toebehoorde aan de derde vrouw van Osama bin Laden.

Rory Stewart heeft een brilliant boek geschreven dat mij geen moment verveelde. Terecht dat de ene druk na de andere druk is verschenen. Ondanks de wisselende situaties in Afghanistan kan dit boek nog steeds worden gelezen als een relevant boek. Wandelen en in contact komen met mensen, hun taal en cultuur leren en waarderen.

Rory Stewart
Tussenstations
Uitgeverij Promethues 2021 (zesde druk)
(oorspronkelijke uitgave : The Places in Between, 2004)

Dit boek heb ik van uitgeverij Prometheus ontvangen voor een recensie op mijn wandelwebsite.