Schilderspaden – Oosterbeek-Laag

Oosterbeek is niet alleen een schilderachtig dorp maar ook een dorp met een sterke schilderstraditie. Van heinde en verre kwamen kunstschilders in het midden van de 19e eeuw naar dit dorp op de Veluwezoom. Jacob Maris zwaaide er met zijn kwast. Antoon Markus schilderde een tuinmanshuisje in het Zweiersdal. Gerard Bilders werd financiëel gesteund door Jan Kneppelhout (1814-1885) die zelf geen kunstschilder was, maar letterkundige onder de naam Klikspaan. Hij liet in Oosterbeek een Concertzaal bouwen. De bedoeling was dat de talentvolle violist Jan de Graan hier zijn concerten zou geven. In 1870 werd de Concertzaal opgeleverd,, maar al in 1874 overleed Jan. Daarna kwam de ruimte beschikbaar voor kunstschilders.

Voordat ik nog maar één stap heb gezet, is al veel informatie bij mij binnengekomen. Mijn wandeling op mijn alledaagse schoenen (wandelschoenen vergeten) begint bij de Concertzaal, waar op dit moment geen wanklank is te horen. Een voetpad brengt mij bij de Weverstraat die ik oversteek en dan kom ik in het Zweiersdal, een oud smeltwaterdal. Ik volg de Zuiderbeek door het dal in noordelijke richting. Over de Fangmanweg kom ik bij Bato’s Park, een restant van een landgoed. De tuin is in ontworpen in de stijl van de Engelse landschapstuin. In de nevelige tuin is het goed wandelen, alhoewel de routebeschrijving hier wel wat scherper had gekund. Op meerdere plaatsen in het park is een kunstwerk neergezet. Aan het einde van mijn wandeling kom ik toch uit waar ik uit dien te komen. Tegenover de Oude Begraafplaats (gemeentelijk monument) kom ik uit. Ik loop de begraafpolaats over. Meerdere kunstenaars liggen hier begraven tussen het groen. De schrijver (en wandelaar) Jacob van Lennep (1774-1853) overleed in oosterbeek en ligt hier begraven. Zijn grafmonument is in de winterperiode onder zeil om het monument te beschermen tegen de weersinvloeden. Zelfs na je dood is het nog niet veilig. Ik wandel levendig terug over de Fangmanweg en sla rechtsaf af De Dam in. Lang duurt mijn tocht op De Dam niet, want al rap sla ik rechtsaf af de Rotteval (ook Zweierspad), een zandpad in, dat in het dal een bocht maakt. In de bocht heb ik zicht op Villa Grada, waar in oude tijden Maria Vos en Adriana Haanen woonden. Zij schilderden beiden en gaven les aan kinderen van ouders met een welgevulde beurs. Via de Hazenakker kom ik op de Pieterbergseweg. Rechts voor mij zie ik De Herberg, al dertig jaar een pastoraal/diaconaal projekt waar mensen een tijd kunnen verblijven om te herstellen van een zware periode in hun leven. daarvoor had dit gebouw al enige bekendheid gekregen omdat daar regelmatig dichters (bv Jan de Wit, Guillaume van de Graft, Martinus Nijhoff) bij elkaar kwamen om te werken aan een nieuwe berijming van de Psalmen.

Ik steek de Kneppelhoutweg over en kom op het terrein van Landgoed De Hemelse Berg. Ergens op dit terrein staan nog een monument ter gedachtenis aan Kneppelhout zelf. Dit monument kom ik vandaag niet tegen. Langs waterwegen en enigszins modderige paden kom ik uiteindelijk uit bij de Benedendorpsweg. Ik herken de weg, ik herken woningen. De informatie uit het boekje brengt wat nieuws. In Villa Buitenrust woonde de schrijfster Augusta de Wit (1864-1939), vooral haar boek Orpheus in de dessa werd beroemd. Augusta was goed bevriend met Maria Bilders die met haar man in de volgende villa woonde. Kneppelhout had deze woning (Villa Rozenhage) aan het oude echtpaar Bilders ter beschikking gesteld. De Benedendorpseweg brengt mij een kleine rondleiding rond de oude kerk. Vroeger was deze kerk het centrum van het dorp, maar het ligt nu de-centraal. Dit kerkgebouw is misschien wel het oudste (10e eeuw) kerkgebouw van Nederland. Tijdens de Tweede Wereldoorlog en met name tijdens Operatie Market Garden werd er hevig gevochten rond dit kerkgebouw, dat beschadigd raakte. Wanneer ik rond het gebouw loop zijn herinneringen aan die oorlogstijd zichtbaar. Het is een plek waar mensen terugkomen en tegen elkaar zeggen: “Kom vanavond met verhalen, hoe de oorlog is verdwenen, en herhaal ze honderd malen: alle malen zal ik wenen.” (Leo Vroman)

Dit is een korte wandeling van 3300 meter op mijn teller en het is een wandeling die veel geeft voor de opmerkzame wandelaar.

Ans Mansveld – Langs schilderspaden van de Veluwezoom – wandeling 1