Pelgrimspad (11) Reizende Man naar ’s Hertogenbosch

De chauffeur van de buurtbus tussen Den Bosch en het plaatsje Udenhout reageert positief wanneer ik hem vraag of hij kan stoppen bij het Hoendernest. Deze boerderij ligt precies op de kruising waar ik vorige week een punt achter de route heb gezet. Leve de buurtbus.
Zo kan ik onmiddellijk de Hoenderweg ingaan, voor mijn laatste etappe van het Pelgrimspad (deel 1). Nu ga ik op weg naar het bos van de hertog.

Al spoedig kom ik een vrouw tegen die haar kooiker uitlaat.

Het hondje heeft de wandeling nodig ondanks het ruime bosperceel waar zijn vrouwtje op woont. Zij woont al veertig jaar aan de Loonse Baan en zij zou niet meer terug willen naar Utrecht, waar zij vandaan komt. Vanuit de rust en de stilte is zij met 10 minuten in het centrum van Den Bosch. (Ik erken in stilte dat ik er vandaag wat langer over doe.) Wat zou een mens nog meer willen in dit bestaan. Zij verdwijnt achter een lang hek en ik loop verder over de Baan.

Wanneer ik de Kruishoeveweg kruis loop ik langs de Broekleij, een plezierig watertje aan mijn rechterhand. Op dit pad passeer ik eerst op afstand en later dichterbij De IJzeren Man. Deze man was de bijnaam voor een graafmachine die vanaf 1877 heeft gegraven. Ik wordt op hoge snelheid gepasseerd door drie mannen en drie honden aan de riem. Onderweg loop je kans op vreemde wandelaars. Op de plaats waar deel 1 en deel 2 van het Pelgrimspad elkaar treffen stopt een busje langs de weg en voor mijn neus. De chauffeur laat het raampje aan de zijn overzijde naar beneden gaan en hij vraagt of ik drie politieagentenm en drie honden heb gezien. Ik heb wel drie honden en drie mannen gezien. Meer hoeft hij niet te weten en hangt meteen aan de telefoon. Veel spannender wordt het nu niet.
Ik buig af naar het noorden en loop tussen het kazerneterrein en het militair oefenterrein. In deze bosstrook liggen drie lunetten. Ik zie een paar gebouwen van de kazerne en een deel van de stormbaan. In 1974 heb ik een tijdje in Vught gezeten. Onze compagnie van de Genie was tijdelijk gestationeerd in Vught voor enkele oefeningen. Veel kan ik mij er niet van herinneren, ik verdween voortijdig wegens familieomstandigheden.

Op het tweede lunet van de drie zie ik een ijzeren hek en een bordje. Het blijkt de toegang te zijn tot een monument. Aan het bord is een gedicht te lezen dat wijst op de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog en de executies die hier hebben plaatsgevonden. Een onbekende heeft ooit dit gedicht aan het hek bevestigd en later is het in brons gegoten. Zo proberen woorden te vatten wat onvatbaar is.

Dit terrein was eerst een schietbaan. In juni 1944 werd het door de Duitsers in gebruik genomen als executieplaats tot aan 16 september 1944. Er zijn in ieder geval 329 mensen geëxecuteerd, misschien nog wel meer. Op het monument aan het einde van de lange laan staan de namen van de gestorvenen, met de eerste regel van ons Wilhelmus. Daarboven uit torent een houten kruis. Het eerste teken van herdenken op deze indrukwekkende plaats.
In 1947 opende prinses Juliana deze gedenkplaats en ieder jaar op de avond van 4 mei wordt hier door vele mensen herdacht. Ik loop het lange pad terug tussen de zwijgende bomen en de stilte.

Dit is niet de enige plaats van oorlog en militairen en burgers. Verderop loop ik het terrein op van de voormalige Isabella kazerne. Nu lijkt het een doolhof van kleine bedrijfjes en eetgelegenheden en ateliers en een theater en sportvelden. Het hek waardoor ik naar binnen ga is in de avond en nacht gesloten.
Op het middenterrein is een monument ter nagedachtenis aan gevallen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het gaat om fietsende militairen, het zogenaamde Regiment Wielrijders. In de periode 1922 – 1940 was het Regiment gevestigd in deze kazerne. Aan het einde bestond het regiment uit 5190 militairen. Tijdens de inval van de Duitsers hebben deze militairen gestreden in de Alblasserwaard. In 1988 is het monument hier geplaatst als herinnering. Tot in de jaren negentig van de twintigste eeuw had dit complex nog een militaire functie. later is er een AZC in gevestigd geweest. Nu heeft het deze diverse bestemming.

Het Fort kent een lange geschiedenis. Al tijdens het Twaalfjarig Bestand (in de 80-jarige oorlog) werd hier het fort gebouwd. In 1914 verloor het Fort haar functie als verdedigingswerk en werd de kazerne gebouwd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikten de NSB en de SS de kazerne als een basis.

Van het Fort gaat het verder naar Den Bosch. Maar eerst moet er nog een flinke hobbel worden genomen. Het is de voetgangersbrug over de Randweg en het hoger gelegen spoor. De brug gaat hoog en ver. Voor mij is het een brug te ver, wegens mijn hoogtevrees. Wat nu? Na enig zoeken op de kaart en nadenken besluit ik om door te lopen over de dijk en te zien of ik onder de obstakels van weg en spoor kan doorkomen.

De onderdoorgang van de Randweg levert geen problemen op. Een prettig klinkerpad maakt het lopen hier gemakkelijk. Ik loop verder naar het spoor. Er is veel struikgewas, maar ik zie een smal paadje en dan ben ik onder de brug.

Het lijkt alsof hier zeer recent een woonkamer is ontploft. In het midden zie ik een boekje dat verkondigt ‘Jezus Redt’. Ik ben op pelgrimstocht. In een brede strook om deze tekst heen is het een chaos, een zooi, restanten van van alles en nog wat vragen om een redding. Ik zoek een uitweg.

Het lukt me om te midden van de struiken over een wankel hek met scheermesijzerdraad te klimmen en mij door het struikgewas een weg te banen. Ik kom achter huizen uit en langs het water. Ik loop door maar stuit op nog meer water. Wanneer ik terugloop op weg naar een uitgang zie ik een tuinman in een tuin. Ik leg hem mijn situatie uit en kan langs het huis naar de straat wandelen. Later zie ik dat er waarschijnlijk aan het begin van de huizenrij een reguliere uitweg is. Zo ben ik weer bijna op de route.

Ik loop in Den Bosch langs bastions en met uitzicht op Het Bossche Broek. Zo dicht bij de stad en zo veel uitzicht. Aan het einde van de Zuidwal ga ik links af en via de Oude Dieze kom ik bij een treffende straat. Het is de Triniteitsstraat (Vader, Zoon en Heilige Geest), en verderop de Kerkstraat en de Sint Jan. Zo kom ik als pelgrim verder. Ik neem de tijd om in de Sint Jan te zitten. Tegenover de hoofdingang van de Sint Jan ga ik de Kerkstraat in.

Voordat ik de Krullartstraat in ga, ga ik rechtsaf en ga naar de Grote Kerk van de PKN. Deze kerk is nu open en er is een een tentoonstelling van kerkinterieurs, aquarellen gemaakt door Henk Terwal. De moeite waard om deze te bekijken. Het interieur van de kerk verraste mij. Heldere. Licht. Modern. Een een opvallende opstelling van de stoelen.

Via de prachtige binnenstad met verborgen steegjes, bijzondere winkeltjes en veel eet- en drinkgelegenheden zwerf ik mijn weg naar het eindpunt van mijn pelgrimstocht die ik begon op het Centraal Station van Amsterdam. Nu ben ik op het station van ’s Hertogenbosch, het eindpunt van een prachtige route.