Vanmorgen zijn lief en ik begonnen met een treinreis naar Amsterdam Centraal Station. Bij dit station begint de proloog van het Westerborkpad. Het pad dat in het teken staat van de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. De proloog gaat van het station naar de Hollandsche Schouwburg. Deze Schouwburg was de plaats waar vandaan veel Joden uit Amsterdam weggevoerd werden naar Westerbork en verder naar de vernietigingskampen in Centraal Europa.
Voor dit blog heb ik voor het verslag van vandaag een probleem. Alleen al over de proloog is zo veel te schrijven dat er geen beginnen aan is. Voor jou als geachte lezer(es) is er de mogelijkheid om naar de weblinks te gaan om verdere info te verkrijgen.
Lief heeft al meerdere rondleidingen in Amsterdam gekregen, waaronder een rondleiding door Joods Amsterdam.
Van het Centraal Sation lopen we eerst via grachten naar het Anne Frankhuis en de daarnaast gelegen Westertoren, de hoogste kerktoren van Amsterdam, die ook in het dagboek van Anne voorkomt.
Vandaar gaat de tocht naar het Thorbeckeplein (met een standbeeld van Thorbecke). Op dit plein was in de oorlogstijd een café / theater Alcazar dat kort en klein geslagen werd door de WA-dienst van de NSB, omdat er nog steeds Joodse artiesten en Joodse gasten waren. In het pand werden ook onderduikers gehuisvest.
Vlakbij ligt het Rembrandtplein waar café De Kroon vernield werd op 6 juni 1940 omdat het een ‘Joodse zaak’ zou zijn.
We vervolgen onze voettocht te midden van vele toeristen en mensen van allerlei culturen, af en toe horen we iemand Nederlands praten. We komen bij de Oudemanhuispoort, ik voel mij er onmiddellijk thuis en niet alleen vanwege de naam maar ook omdat er dagelijks een boekenmarkt is, sinds 1879, in de vijftien winkelkasten.
We scheren langs het oude Waterlooplein, dat vroeger bij de Joodse buurt hoorde. We ontmoeten de wereldberoemde joodse filosoof Baruch Spinoza (1632 – 1677) die rustig de drukte beziet. Voor de volledigheid: Spinoza is de man in het midden. In zijn dagen werd Spinoza door de joodse gemeenschap als een ketter beschouwd.
Vlakbij Baruch (de gezegende, zo noemden zijn uit Portugal gevluchte ouders hem) staat een monument ter nagedachtenis aan de verschrikkingen van de tweede wereldoorlog. Op de zuil staat een bewerkte tekst uit Jeremia 3 : 28, de tekst is zowel in het Hebreeuws als in het Nederlands.
Hier in de buurt staan twee belangrijke synagogen. Er is een Hoogduitse sjoel (nu: Joods Historisch Museum, met momenteel een tentoonstelling over Amy Winehouse) en de Portugese synagoge. Naast deze synagoge staat het beeld van de Dokwerker, als herinnering aan de februaristaking van 1942.
We nemen een korte eetpauze in het Wertheimpark (genoemd naar Abraham Carel Wertheim), waar het Spiegelmonument staat dat ontworpen en gemaakt is door Jan Wolkers. Veel scholieren zijn in het park (‘ben jij in de Portugese synagoge geweest?’) en dametjes die hun hond uitlaten. De cabaretier Micha Wertheim is nazaat van de naamdrager van dit park.
En dan komen we aan bij de Hollandsche Schouwburg, het eindpunt van de proloog en het begin van de eerste etappe die naar het station van Diemen zal leiden. De man van de kaartjes van de Schouwburg noemt de proloog als een aanloop die vertragend werkt. Ik merk op dat dat nu juist is wat we nodig hebben op een dergelijke route met een niet te bevatten werkelijkheid. In 1942 en 1943 werd de schouwburg gebruikt als verzamelplek voor Amsterdamse Joden, die daarna werden getransporteerd naar de dood. Evenals vele duizenden andere Joden uit Nederland.
In het museumdeel van de Hollandsche Schouwburg hangt een zwartwitfoto. Op de foto staan twee mensen in een park. De jonge man met een fiets. De jonge vrouw met een fiets. Ze zien er gelukkig uit. Zijn ze net verliefd geworden op elkaar? Zijn ze verloofd? Zijn ze man en vrouw? Zagen ze uit naar de toekomst? Welke plannen hadden ze samen gesmeed? Een beeld van geluk, bevroren, niet verder, stop gezet, weggevaagd. Niet te bevatten.
We gaan beginnen met de eerste etappe en we komen aan in de Transvaalbuurt, voor de oorlog woonden hier veel Joden die behoorden tot de middenklasse. Joden uit andere delen van Amsterdam en ook het Gooi en de Zaanstreek werden gedwongen om hier naar toe te verhuizen. Het was een zogenaamd ‘concentratiegebied’. Na een razzia op 20 juni 1943 waren vrijwel alle Joden uit de buurt weggevoerd. Aan enkele huizen aan het Transvaalplein hangen vergrotingen van oude foto en een Davidsster blijkt aan een muur.
Onze volgende halte is het Muiderpoortstation. Hier zijn ruim 11.000 Joden op de trein naar Westerbork gebracht. Zij kwamen van de Hollandsche Schouwburg en andere verzamelplaatsen.
Via de Indische buurt en door een enorme hitte lopen we over de Valentijnkade langs een water dat uitkomt in de Amstel. We lopen langs de Joodse begraafplaats Zeeburg, het is enige tijd geleden dat hier het gras is gemaaid.
Even later nemen een pontje uit 1896 en komen aan op de Westelijke Merwedekanaaldijk. Vandaaruit hebben we eerst het zicht op het Amsterdam Rijnkanaal en de A10 die zich spoedt naar de Zeeburgertunnel, daarna krijgen we de Nesciobrug te zien, die indruk maakt. Deze brug is bestemd voor fietsers en voetgangers, zelfs wanneer je geen naam hebt.
We zitten dan al op de grens met Diemen en gelukkig hoeven we in het Tolhuis geen tol te betalen.
Langs de grenzen van het knooppunt Watergraafsmeer lopen we naar Diemen waar we het station aantreffen. De grote Joodse begraafplaats van Diemen ligt even van de route en deze bezoeken we niet.
Willems Wonderlijke Wandelingen 