Staringroute

In de serie ‘de mooiste netwerkwandelingen’ van Uitgeverij Elmar verscheen in 2021 een deeltje over ‘De Achterhoek & De Liemers’. Tijd om de IJssel en de Oude IJssel over te steken. Hieronder een verslag van Wandeling 3 uit deze wandelgids.

Almen?
Daar komen toeristen op af.
Te voet.
Op de fiets.
Met de auto.
Zelfs met de kano kan het, want het dorp is gelegen aan de rivier de Berkel.
Voor het kerkgebouw is een lommerrijk pleintje met bankjes. Aan de overzijde van de weg staat het nieuwe museum STAAL. Auto’s staan geparkeerd vlak voor de deur van de kerk. Het zijn waarschijnlijk vroege kerkgangers. Ik zoek een plek even buiten het centrum en dan ben ik al bijna in het buitengebied. Zo groot is Almen.
In Almen ontkom ik niet aan meneer Staring. Dan gaat het om Anthony Christiaan Winand Staring (1767-1840). Hij werd geboren in het Achterhoekse Gendringen. Zijn vader D.H. Staring had carriere gemaakt aan Kaap de Goede Hpoop en hij en zijn vrouw kochten in 1780 Kasteel De Wildeborgh. In 1791 vestigde A.C.W. Staring zich op het kasteel. Hij was toen al aardig aan de studie geweest. Aan de universiteit van Harderwijk was hij gepromoveerd in de rechten. Daarna vertrok hij naar Göttingen om daar zich te bekwamen voor zijn toekomst als landheer. Hij studeerde onder andere botanie. Toen hij zich had gevestigd op De Wildeborgh zette hij zich in voor goede landbouwvoorlichting aan boeren in de Achterhoek. Daarbij had hij aandacht voor de natuur en de positie van de boeren en boerenknechten, een flinke uitzondering in die tijd. Hij begon een school voor kinderen uit de buurt. Hij introduceerde de Brabantse voetploeg en sloeg de hand aan de ploeg om er verbeteringen in aan te brengen. Daarnaast vond hij ook nog de tijd om te dichten en te publiceren.
Maar wat heeft deze Staring te maken met Almen, waar zelfs een museum aan hem is gewijd, gestart door Pien Pon, dochter van hereboer Wijnand Pon uit Groningen? Eén van de bekendste gedichten van Staring heeft te maken met Almen. Het is het gedicht ‘De hoofdige boer’, met als eerste regels:
“Elk weet, waar ’t Almensch Kerkje staat,
En kent de laan, die derwaart gaat,
Een duiker perst daar, onder ’t spoor,
Zijn schuim tot in de Berkel door:
Al golft rondom de wintervloed,
Men komt ter preek met droogen voet, “
Dit gedicht gaat over de koppige (hoofdige) houding van de boeren die zich verzetten tegen elke vernieuwing die een verbetering is van hun leven, van hun werk op het land. Staring had met die koppigheid regelmatig mee te maken.

Het aantal fietsers neemt gestaag toe. Ook komen meer en meer wandelaars in de benen. Ruim een kilometer volg ik de noordelijke oever van de Berkel. Hier geen fietsers, die zijn een andere kant opgestuurd. Na vijf kilometer kom ik bij de Boevinkbrug. Hier moet ik even de plaatselijke situatie goed beschouwen. Vlak voordat een fietsend echtpaar zich ontfermt over een picknickbankje neem ik een puntje van de bank in bezit. De vrouw en man hebben hun fietsen alvast klaat gezet voor een pauze. De vrouw drentelt heen en weer, de zwaar beschilderde man houdt toezicht op de Berkel vanaf de brug. Nadat ik er achter ben gekomen dat een uitstapje goed te doen is, sta ik op. De man en de vrouw bewegen zich langzaam maar vastberaden naar de verlaten bank. Ik steek de Boevinkbrug over en volg de zuidelijke oever in oostelijke richting. Eén kilometer volg ik het pad langs de rivier en dan zie ik het doel van mijn uitstapje: de Koepel van Staring. Niet Staring de dichter, maar zijn geliefde dochter Constantia Ernestine Theodora. Het herenhuis Het Draafsel, in haar bezit, was afgebroken en zij gebruikte materiaal daarvan voor de bouw van deze theekoepel. Recycling zat al vroeg in deze familie. Via een trekpontje kan ik de Berkel droogvoets oversteken en ik beklim de andere oever. Tot mijn vreugde kan ik de koepel in. Een trap en een deur wijzen mij de weg naar de eerste verdieping. Hier ontving Constantia haar vriendinnen voor een kopje thee en aanverwante zaken. Zij kon een bel luiden en dan kwam iemand uit de naastgelegen boerderij om de dames van eten en drinken te voorzien, terwijl zij koutten over het fraaie uitzicht over de Berkel en de beschikbare mannen uit hun omgeving. Dit alles op gepaste wijze voor dames van stand. Ik ben op dit moment de enige bezoeker. De balkondeur op de eerste verdieping staat open en ik kan op het balkon heen en weer lopen. Er staat geen stoel, anders had ik een kopje lauwe thee uit mijn thermoskan genuttigd, uiteraard op gepaste wijze voor een heer van stand. Ik daal af naar beneden en vervolgens naar de oever, het trekpontje schiet over het water. Op mijn weg terug naar de route kom ik een moeder en dochter tegen die op poëtische wijze op weg zijn naar de dochter van de dichter.

Blijkbaar hadden mensen in oude tijden veel tijd want er zijn in de Achterhoek vele grote huizen en kastelen gebouwd. Ik passeer de Velhorst. Op het landgoed dat eigendom is van Natuurmonumenten wordt biologisch geboerd door Winny en Arjen van Buren. Hier ontmoet ik voor het eerst ‘pixel farming’. Zouden hier mensen boeren vanachter hun beeldscherm en dan met behulp van een drone precisiebombardementen uit laten voeren op hun gewassen of onkruid wieden met behulp van een drone? Of zijn het kleine percelen van kleine hobbyboeren, die hier aan de slag kunnen?
In het statige huis (particulier bewoond) woonde in de negentiende eeuw Allard Pierson (1831-1896). Hij was theoloog (van het zeer kritische soort) en hoogleraar kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Hij kwam uit een familie die nauw betrokken was bij het Réveil, een beweging die zich vanuit een christelijk vroomheid inzette voor de verlichting van maatschappelijke noden. Over de Amsterdamse bijeenkomsten van het Réveil onder leiding van Isaac da Costa schreef Allard Pierson zijn bundel opstellen “Oudere Tijdgenoten” (1888). Allards broer Hendrik was een bekend persoon (en theoloog) in de Réveil-beweging. Hij verzette zich tegen de gelegaliseerde prostitutie in Nederland.
Mijn tocht gaat verder, op weg naar mijn eerste pauze op deze wandeling. Bij een ophaalbrug over de Berkel is een stuw waar het water naar beneden klettert. Ook is er een bank, die geheel vrij van bezoekers is. Ik stal mijn spullen uit. Aan de overkant is een gezin van vader, moeder en twee jongens te water gegaan. De jongens blijven zo dicht mogelijk bij de oever. Fietsen komen af en aan over de brug, op de meest fantastische fietsen bewegen mensen zich voort. Wandelaars zijn er ook in grote getale. Aan de overzijde maait een grote machine het graan weg voor de voeten van de wandelaars. Ik zit naast het doorgaande pad, als een bermtoerist. Mijn boterham smaakt er niet minder om. De thee smaakt nog steeds, zij het in verder afgekoelde vorm. Ik heb nog één appeltje te schillen.
Mijn route gaat verder aan de zuidelijke oever. Niemand gaat dit pad op. Men kiest de welgebaande paden. Dit zuidelijke oeverpad vereist in het begin enig doorzettingsvermogen want het is niet een veel bewandeld pad. Later wordt het pad breder en gemaaider. Het is heel mooi wandelen hier. Ik houd de rivier drie kilometer lang aan mijn rechterhand. Dan zie om een bocht in de rivier een Berkelzomp aankomen. Fluisterend stil. De masten hoog verheven. Twee mannen in lokale dracht en een handjevol toeristen zijn de boot ingegaan. De mannen groeten mij met het opsteken van een hand. Ter hoogte van boerderij Groot Besselink steek ik een brug over en loop stroomopwaarts tot ik bij het zwembad uitkom. Vandaar is nog maar een paar honderd meter naar mijn begin.
Ondanks de drukte op sommige gedeelten van de route heb ik genoten van deze tocht. Het uitstapje naar de Koepel van Staring is zeer de moeite waard.

Almen – Staringroute – 12 kilometer (+ wandeling naar de Koepel)