DE ZOMER VAN 1823

Tweehonderd jaar gelden gingen twee jongemannen te voet op pad door Nederland.
Beiden hielden een dagboek bij.
Beiden studeerden aan de universiteit van Leiden, de oudste universiteit van ons land.
De één was Jacob van Lennep (21 jaar),
de ander was Dirk van Hogendorp (25 jaar).
De laatste was de initiatiefnemer van de tocht. Zijn reden was “om den landaart en de zeden en gewoontens der ingezetenen te leeren kennen.” Het klinkt alsof zij van plan zijn om naar verre en vreemde landen te gaan.
Jacob kwam uit een regentenfamilie. Zijn vader was hoogleraar aan het Amsterdamnse Athenaeum, waar Jacob het grootste deel van zijn rechtenstudie volgde.
Dirk kwam ook uit de gegoede klasse en draagt de titel ‘graaf’. Zijn vader was Gijsbert Karel van Hogendorp, die een zeer belangrijke rol speelde in de vorming van het Koninkrijk na het vertrek van de Fransozen.
Beiden hielden een dagboek bij dat bewaard is gebleven. Dat van Dirk is nooit gepubliceerd. Het dagboek van Jacob werd in 1942 uitgegeven in een bewerkte versie.
In dit boek is het dagboek van Jacob van Lennep gevolgd, terwijl aan het einde, wanneer Van Lennep is uitgeschreven de kortere tekst van Dirk wordt gevolgd.

De reis begint op 28 mei 1823 en de heren zetten er een punt achter op 2 september. Dan gaat ieder zijns weegs. De start van hun wandeltocht (af en toe per koets of trekschuit) begint in Amsterdam. Vandaar trekken zijn naar het noorden, gaan over het platteland en door de steden, die aan de rand van de Zuiderzee liggen. Vanuit Enkhuizen steken zij over naar Fryslân, vandaar gaat de tocht naar Groningen, door naar Drenthe en nog weer naar Fryslân. Vervolgens komt Overijssel aan de beurt (met een uitstapje vanuit Deventer naar Apeldoorn en Het Loo, ook een uitstapje naar Steinfurt in Duitse streken), de Achterhoek wordt niet overgeslagen, de Betuwe wordt doorkruist, Brabant komt aan de beurt en via Zeeland eindigt de reis in Delft. De Zuidelijke Nederlanden komen niet aan de beurt. In 1823 hoorden het huidige België en Luxemburg ook bij het Koninkrijk der Nederlanden.

We krijgen een blik op de Nederlanden door het oog van twee gegoede jongelui, die in allerlei streken en milieus en situaties terechtkomen. Tijdens hun reis leunen zij op het uitgebreide netwerk van beide families. Zij weten wie waar woont en waar zij kunnen rekenen op een overnachting en verzorging. Wanneer zij overnachten in een herberg laten zij wel weten wie zij zijn om een goede kamer te krijgen. Vaak overnachten zij of gaan op visite bij familie van Leidse studiegenoten van Dirk en de uitgebreide familie van Van Lennep. Vroeg in de ochtend gaan de heren op stap en leggen grote afstanden af. Zij zien onrechtvaardige situaties zoals in Ommerschans waar mensen werden heropgevoed. Maar zij vinden ook dat kinderen niet boven hun stand onderwijs moeten ontvangen. Over het algemeen zijn zij niet te beroerd om hun mening uit enige hoogmoed te ventileren. Uit de aantekeningen van Jacob van Lennep blijkt dat hij oog heeft voor het vrouwelijk schoon dat de beide mannen onderweg tegekomen. De mannen slagen er ook in grote hoeveelheid drank (rijnwijn, madera) naar binnen te werken.

Met genoegen heb ik de voettocht van beide heren gevolgd, met hun observaties in allerlei delen van het land. Deventer is oud en lelijk. Zutphen, de naastgelegen Hanzestad, komt positief naar voren. De steden aan de rand van de Zuiderzee zijn steden in verval. Drenthe loopt achter vergeleken bij Groningen en Fryslân. Bijna elke zondag bezoeken de heren een kerkdienst ( zij staan beiden onder de invloed van Willem Bilderdijk) en geven daar hun niet malse commentaar op.

In een Nawoord wordt een overzicht gegeven van de verdere levens van beide heren. Het boek begint met een uitgebreide Inleiding. Er is een Register van plaatsnamen. Bij de Toelichtingen worden 162 eindnoten vermeld. Een kleine geschiedenis van deze uitgave wordt gegeven.
Al met al is dit een mooie uitgave. Ter gelegenheid van de tweehonderdste verjaardag van deze voettocht van Jacob en Dirk is de editie van 2018 weer op de markt gebracht. Een terecht besluit. Lees dit boek en reis te voet door het Nederland van 200 jaar geleden.

Jacob van Lennep
De zomer van 1823
Het dagboek van zijn voetreis door Nederland
Bezorgd door Geert Mak en Marita Thijssen
uitgeverij atlas|contact 2018
ISBN 9789045040052
311 pagina’s

Dit boek heb ik ontvangen van de uitgeverij voor een recensie op mijn wandelwebsite.