WANDELINGEN DOOR NEDERLAND (deel 2)

Regelmatig kom ik zijn naam tegen.
In een boek wordt hij terloops genoemd.
In een blog komt zijn naam voorbij.
Een paar jaar geleden was er ineens een compleet boek over hem: De Eerste Wandelaar.
Zijn naam is Jacobus Craandijk (1834-1912), die bij leven predikant bij de Doopsgezinde Gemeente te Rotterdam was. Craandijk hield zich niet alleen bezig met het kerkelijk leven in Rotterdam en de rest van ons land. Hij was ook een fervent wandelaar en reisde te voet door heel ons land. Van zijn wandelingen tijdens zijn Rotterdamse periode en later zijn Haarlemse periode deed hij uitgebreid verslag. Vaak ging dat vergezeld van pentekeningen. In zijn wandelende jaren verschenen maar liefst acht flinke boeken met zijn wandelingen. Zeven maal ‘Wandelingen door Nederland met pen en potlood‘. Als nagift kwam een achtste boek ‘Nieuwe wandelingen door Nederland‘ uit in 1888. Nu zijn er antiquarisch nog wel delen te vinden voor flinke prijzen. Datzelfde geldt voor de losse prenten die uit de boeken afkomstig zijn.

Uitgeverij Importantia Publishing heeft nu de complete serie van Craandijk in fotografische herdruk op de markt gebracht, uitgezonderd de prenten. De boeken staan in de Reeks Historische Geografie, maar nu blijkt dat er een aardige bijvangst kan zijn voor Historische Wandelaars. Craandijk krijgt zo een hernieuwde kans om op pad te gaan, ditmaal met nieuwe lezers en wandelaars. In dit deel 2 zwerft Craandijk door meerdere gebieden. Hij gaat goed voorbereid op pad en na zijn wandelingen houdt hij zich verder bezig met historische bronnen om goed verslag te doen van zijn wandelingen. Op zijn voettocht door Twente heeft hij zich verdiept in de opkomende textielindustrie en in landgoederen. De Graafschap kent vele landgoederen met bekende bewoners, zoals de dichter/boer Staring. In de buurt van Rotterdam gaat hij ook op pad, hij steekt het water over en wandelt door dorpen en streken waar ik liep op het Grote Rivierenpad. Dan gaat hij langs de Vecht, tussen Utrecht en Loenen, want bij Amsterdam is al veel verwoest. Ten slotte reist hij af naar het diepe zuiden, naar Valkenburg oftewel Fauquemont. De naam in het Nederlands of in het Frans hing af van welke spoormaatschappij de touwtjes in handen had. Valkenburg telde toen 850 inwoners. Er was een sterke Franse invloed en de bewoners van Limburg en ook van Valkenburg wilden in 1830 bij België horen. In Geulem treft hij rotswoningen aan die worden bewoond, hij gaat met gids Herbergs door het gangenstelsel in de heuvels bij Valkenburg. Hij treft in de gangen een vluchtheuvel voor de Roomskatholieken in de Franse tijd. Hij loopt daar door een kapel en een doopruimte. In zijn Aantekeningen vermeld hij een Franstalige wandelgids voor Fauquemont uit 1873.

Een wandelende predikant vergeet niet dat hij predikant is. Op zijn tocht door Friesland gaat hij op zoek naar Romaanse dorpskerken, waarbij hij op zeer afgelegen gebieden komt. In het dorpje Jelsum (ten noorden van Ljouwert, treft hij in de kerk het graf van Balthasar Bekker aan. Deze predikant (1634-1698) schreef over bijgeloof en verzette zich tegen heksenvervolgingen. In Rinsumageest treft hij een crypte aan. Naast Utrecht en Deventer de enige crypte in Nederland. Tijdens zijn wandeling langs de Vecht helpt B.C. Ledeboer, predikant te Loenen, hem nog aan wat adresjes en gegevens.

Het is een genot om dit boek te lezen, met een soms ironische schrijfstijl. Craandijk probeert goed te onderzoeken of zijn bronnen kloppen en neemt zo niet alles klakkeloos aan wat hij onderweg te horen krijgt. Dit boek is een mooie aanwinst voor de wandelaar met historische en geografische belangstelling.

Jacobus Craandijk
Wandelingen door Nederland Deel 2
Twente, Friesland, De Graafschap, Over de Maas, Langs de Vecht & In en bij Valkenburg
Haarlem 1876

Uitgeverij Importantia Publishing 2023
Reeks Historische Geografie
ISBN 9789066595552
fotografische herdruk (zonder prenten)

Dit boek heb ik ontvangen van de uitgeverij voor een recensie op mijn wandelwebsite.