De vorige wandeling op het Westerborkpad zijn we geëindigd in het stadje Nijkerk. Nu ligt hier onze start voor de volgende etappe. We lopen van het station naar het oude centrum van de stad. We komen langs plaatsen van vergetelheid en bijna vergeten. Een plaquette aan een muur op de Singel herinnert aan de plaats van de synagoge die hier heeft gestaan. Voor sommige Joodse inwoners van de stad was de synagoge zeer dichtbij. Op nummer 43 hadden Bram en Saar Hamburger een slagerij. Aan dezelfde singel woonde Emanuel Cohen met zijn twee dochters, de dochters besloten onder te duiken, vader Cohen besloot zich te melden, in 1843 kwam hij in Kamp Vught terecht. Nog datzelfde jaar werd hij omgebracht in het kamp Sobibor.
Van de Singel lopen we naar het Plein, waar de schaatsbaan net in gebruuik is genomen door de jeugd. Ouderen houden een oogje in het zeil. Van het plein lopen we langs een restant van een gracht. Recent is op een andere plaats in het centrum bij sloopwerkzaamheden een restant van de oude gracht aangetroffen.
De gracht die nog zichtbaar is ligt vlakbij de havenkom, waar nog vrachtschepen afmeren. Het oude stadhuis is hier ook gesitueerd, maar ook nu zijn er weer plannen, plannen voor een andere plek voor het stadhuis. Niets blijft hetzelfde, ook wij niet.
Aan de weg die is genoemd naar de burgermeester in oorlogstijd Bruins Slot, die veel heeft gedaan voor de Joden, staat een klein monument ter nagedachtenis aan twee Nijkerkers die omgekomen aan het begin van de tweede wereldoorlog, op 12 mei 1940.
Even verderop staat een monument ter nagedachtenis aan de Joodse Nijkerkers die zijn omgekomen tijdens de oorlog. Al hun namen staan vermeld, ingeklemd tussen twee thora-rollen. Twee sleutels van de oude synagoge zijn zichtbaar in het monument dat op 9 april 2002 werd onthuld door Louk de Liver, overlevende van de Joodse gemeenschap van Nijkerk.
Via het tracé van de oude Havenlijn komen we op de Wallerstraat, waar we al snel in Kerstsferen komen, met een geldpot van het Leger des Heils.
Nog even en we zijn in het buitengebied van Nijkerk. Aan de Wallersteeg staan de geknotte wilgen keurig op een rij in de vroege vrieskou.
Haast ongemerkt schuiven van de gemeente Nijkerk naar de gemeente Putten. In de oorlog had Putten een NSB burgermeester (Klinkenberg) die zijn best deed om zo veel mogelijk Joden te pakken te krijgen.
Het is niet alles goud wat er blinkt op het platteland. Hier een vervallen schuur. In een schuurtje er naast staan de stapels kuilvoer opgestapeld. Hoe lang nog voordat dit allemaal door weer en wind het einde zal vinden?
We zijn inmiddels aangekomen op de Tintelersteeg. De boerderij die wij passeren heet ‘Tinteler’, nu is er natuurlijk de vraag wat er eerder was: de weg of de boederij. Ik vermoed dat de boerderij oudere papieren heeft. De boerderij heeft ook een functie als zorgboerderij.
We passeren de spoorlijn tussen Nijkerk en Putten tweemaal, passeren het startpunt van het klompenpad “Oldenaller” en komen terecht in een klein natuurgebied dat ook bij het landgoed hoort.
Langs de Hellerweg, die ons naar Halvikhuizen brengt, tussen we een fraai staaltje van streetart aan.
Van Halvikhuizen lopen langs de weg naar het centrum van Putten, we wijken wat van de route af om in dit centrum te komen. We lopen naar binnen bij Limburgia om wat te drinken met een fraaie versnapering erbij.
We lopen verder naar de Oude Kerk waar de mannen die zijn weggevoerd bij de Puttense razzia in 1944 hun laatste Puttense uren doorbrachten. Bij de mannen waren niet alleen plaatsgenoten, maar ook mannen uit Nijkerk en andere plaatsen, zelfs évacués uit Arnhem. Van het station van Putten werden de mannen eerst naar Kamp Amersfoort vervoerd en toen naar verwoestende kampen.
We lopen van het centrum naar de andere plaats waar de weggevoerden worden herdacht. 600 vakjes van buxus om de 600 omgekomenen te herdenken. Het Puttens vrouwtje kijkt uit over de verlorenen en ziet in de verte de toren van de Oude Kerk. Het verdriet blijft. Er werd een gat geslaten in een gemeenschap.
Aan de overzijde van de straat is een herdenkingscentrum, klein en indrukwekkend. Alle namen staan vermeld. De aanleiding van de razzia wordt in beeld gebracht. Bijzonder is het om te zien hoe na de oorlog de bevolking van Putten met de bevolking rond het kamp waar zovelen zijn omgekomen contact heeft.
Daarna lopen we de lange weg naar het station van Putten en wachten op de trein, in alle vrijheid.
Willems Wonderlijke Wandelingen 