Groene Wissel 106, Heerenveen

Links van de weg een witte paal met het woord ‘Oranjewoud’, rechts van de weg een witte paal met het woord ‘woud’. Zo wandel ik tussen Oranje en woud Oranjewoud binnen.
Eerst had ik in de titel van deze blog ‘Oranjewoud’ staan, maar bij nader onderzoek blijkt mij dat deze Groene Wissel de naam ‘Heerenveen’ draagt. In het onderstaande zal duidelijk worden dat ik meer met Oranjewoud heb dan met Heerenveen.
Voor mij is de naam Heerenveen verbonden aan het ijspaleis Thialf waar vele nationale en internationale schaatswedstrijden werden worden gehouden. Zelf ben ik nooit verder gekomen dan de oude (inmiddels afgebroken) schaatsbaan van Deventer. Verder ken ik Heerenveen van een betaaldvoetbalorganisatie (BVO) en de legende Abe Lenstra (deze voetballer versloeg ooit eigenhandig Ajax). Wat blijkt tijdens de aanloopwandeling door Heerenveen? Dit Friese dorp aan de rand van de wouden is de geboorteplaats van Willem Frederik Duisenberg. Deze Wim is niet alleen bekend geworden door zijn vrijgemaakte vrouw Gretta, maar ook door zijn ministerschap en door zijn voorzitterschap van de Europese Centrale Bank. Hij was de man die vanuit PvdA-kringen probeerde op onze centen te letten. Duisenberg heeft in het bruisende centrum van Heerenveen een ereplaats gekregen. Ik vermoed dat boekwerkje onder zijn linkerhand een kasboekje is.
Wanneer ik de bebouwing van het uitbreidende Heerenveen achter mij laat en tussen ‘Oranje’ en ‘woud’ door loop kom in in een andere wereld terecht. Een wereld van weilanden en bossen, van landhuizen en grootgrondbezitters. Een wereld van Harinxma’s en thoe Slootens. Van Bieruma’s en Oostings. Een wereld van mijn opa en oma.
Mijn opa werkte voor de Tweede Wereldoorlog voor Bieruma Oosting die woonde op Oranjestein, met het bijbehorende landgoed. Hij was de jachtopziener die zijn tijd doorbracht op het grote landgoed, verder was hij betrokken bij de weerkerende jachtpartijen die Bieruma Oosting organiseerde (of liet organiseren).
Bij Oranjestein ga ik het Tuimelaarsbos in, in de voetsporen van mijn opa. Aan de noordkant ga ik het bos uit en loop over de Brandeleane, die haaks afbuigt naar het zuiden. Dit smalle pad loop ik op terwijl twee paarden, een sulky en een man voorbijstuiven over de renbaan in de haakse hoek van de Brandeleane.
Hier verlaat ik de route om naar de Marijkemuoiwei in Brongergea te wandelen. In het oude Brongergea ligt een klein rondvormig kerkhof. Er is nu geen kerk, zelfs geen kerkje, te zien. In vroeger tijden, eeuwen geleden, stond hier wel een kerkje waar mensen van heinde en verre naar toe kwamen. Nu ligt het kerkhof, met twee imposante grafkelders, er stil bij. Een lichte regen valt. Ik loop tussen de stenen door en zoek. Een enkele steen is van Friese spraak. Dan zie ik de oude grafsteen, alsof de steen recht uit de grond is opgestaan. Ik herken de steen. Jaren terug stond ik hier met wandellief en mijn moeder. Ik lees de tekst, de namen en de plaatsen, de jaren en de kinderen. Ik bel mijn moeder, het oudste kind van Marijke en de enige van de kinderen die nog leeft. Nadat zij bekomen is van de verrassing vertelt zij over de aanzegger die in november 1937 de huizen langs ging om het dorp bekend te maken met het overlijden van de vrouw van de jachtopziener. De gang van de Grintweg naar de Marijkemuoiwei. Op het kerkhof staat een klokkenstoel en een pad liep rond de grens van het dodenveld. Plaatselijk gebruik was dat de rouwstoet driemaal het pad liep en zo driemaal om de klokkentoren ging. Mijn opa, met zijn wortels diep in de Veluwe bossen en heide, wilde niet meedoen met deze traditie en de ronde van Brongergea ging niet door. De begrafenis ging wel door. Ik neem telefonisch afscheid van mijn moeder en haar herinneringen aan de dagen dat zij een meisje van 16 was en zoek de route op.
De wandeling gaat verder door de bossen, op weg naar Katlijk. Ineens meldt mijn telefoon bezoek. Het is mijn moeder :”Kom je nog langs ons oude huis?” Ik weet het niet. Misschien herken ik het huis wanneer ik er langs kom. Mijn tocht gaat verder van Katlijk naar Mildam. Twee kerken tel ik in dit dorp. Een kerk is in gebruik door de protestanten, de ander is in gebruik genomen door kunstenaars. Van Mildam gaat het door de bossen terug naar Oranjewoud. Aan het einde van een bosperceel kom ik uit op de Bieruma Oostingweg. Ik ga linksaf, even voorbij de Domineeslaan, die rechtsaf gaat sta ik op de Witte Brug, die al op een kaart uit 1879 voorkomt. Vanaf de brug zie ik het huis, verscholen in het groen. Dit is het huis waar mijn oma is overleden. Aan de telefoon vertelt mijn moeder dat ze in een strenge winter in de keuken de schaatsen ombond, de tuin inliep, afdaalde naar het water en dan naar Heerenveen schaatste. Toen was het huis niet omgeven door een groen gesloten gordijn, maar was er een open ruimte tussen de grintweg en het huis. Ze vertelt over de zondagschoolklas die zij leidde in de plaatselijke openbare school.
Voordat mijn opa op Oranjestein werkte, diende hij op Lauswolt in Beetsterzwaag. Ook daar zat een Bieruma Oosting, een dame alleen. Via dochter Adriana, dochter van baron van Harinxma thoe Slooten, kwam het naar de Bieruma Oostings toe. Op een dag liep mijn moeder van het dorp naar huis, dat vlak bij Lauswolt lag. Zij werd ingehaald door de dame, die met haar opliep. “Het is normaal dat de oudste zoon met de jachtopziener meegaat, maar hier is het de oudste dochter.” Mijn moeder had van haar vader geleerd om een konijn te doden en te villen. Regelmatig bracht zij gedode konijnen naar de keuken van Lauswolt. Eet smakelijk.
Wanneer ik doorloop naar Tjaarda zingen verhalen van de jaren dertig in mijn hoofd. Even voorbij Tjaarda (die in de loop der jaren na 1834 groter is gegroeid) kom ik langs imposante woningen, waaronder één waar in oude tijden Van Harinxma’s thoe Slooten woonde. Het was in die tijden wel ons kent ons, want Bieruma Oosting (die van mijn opa) was getrouwd met baronnesse van Harinxma’ thoe Slooten.
Langzamerhand verlaat ik Oranjewoud en kom in een relatief nieuw deel van Heerenveen. In het centrum wijst de route dezelfde weg als de heenweg. Dat kan anders en ik neem de Oude Koemarkt en kom aan de andere kant van de kerk uit.
Op de Oude Koemarkt tref ik café rest Paul Kruger. Door heel ons land zijn straten en lanen naar deze oude Boerenleider en president van Transvaal vernoemd. Zo ook in Apeldoorn, waar Paul Kruger zich bij mijn geboorte al aan mij verbond. In het Heerenveense pand zetelt nu een lachende koe.
Het station van Heerenveen komt in zicht. Wanneer ik mijn treinkaart voor het poortje houdt vertrekt de trein naar Zwolle.
Deze Groene Wissel is een wandeling met een verscheidenheid. Het ijverige Heerenveen. Het vorstelijke Oranjewoud. Het verstilde Katlijk. Het artistieke Mildam. De winden waaien door de bossen.
Groene Wissel 106 – Heerenveen – 20 kilometer